Inhoudsopgave van de onderstaande pdf’s
1 Heddes en De Haas over mindfulness; Han F. de Wit over het ego en Godsgeloof in het boeddhisme
2 Handreiking + minicursus focussen; Monsuur, Gendlin, Weiser Cornell + Aaffien de Vries: Focussen
3 SimplifyLife, Engelbrecht,Jacobs, Derckx, Hermus, Wallman e.a.: vereenvoudiging, rust, opruimen
4 Tips om gezond te blijven; levenskunst: Bergsma, Bosveld, Diekstra, Hoogland, Fijen, Dalai Lama, F.d.Lange
5 Gebrokenheid: Suurmond, H. de Jong, Denys, Hofland, Speijer, Van Dantzig, Cloud+Townsend, Yalom
6 Vorming in deugden; Hybels, Chr.karaktereigenschappen; Overduin, Geest.volwassenheid; A.Grün; stoïcisme
7 Zorgend kind; emotionele intelligentie; omgaan met emoties; depressiviteit; huiselijk geweld
8 Forward, Ouders en kinderen; Ingeborg Bosch over PRI; hartcoherentie – leven vanuit je hart
9 S.d.Jong en Kruijne, Overdracht in de pastorale relatie; narcisme; Van Gog, Alcoholisme
10 Rituelen/brief in het pastoraat; Zijlstra, Barrières in de communicatie; I. van Dok-Mak, Afweermechanismen
11 Stoppels, Remmende krachten bij veranderingen; Ofman, Kernkwadranten
12 Ury, Onderhandelen met lastige mensen; V. Emst, Professionele of ambt./politieke cultuur
1
Tegenwoordig wordt in de gezondheidszorg veel gebruik gemaakt van mindfulness (ook wel aandachttraining genoemd en verwant met focussen, zie no.2), waarin gebruik gemaakt wordt van elementen uit de boeddhistische psychologie.
Wat mindfulness is en in welke situaties die wordt ingezet, blijkt uit: Heddes, Mindfulness
Wat mindfulness in de praktijk omvat, blijkt uit deze bodyscan van 45 minuten: Oefening
Boeiend materiaal wordt eveneens geboden door Noud de Haas op z’n vroegere site.
Zie: Noud de Haas, Mindfulness
Daarnaast staan oefeningen van hem elders op internet, zie: De Haas, Oefeningen
Omdat mindfulness afkomstig is uit het boeddhisme, is het zinvol om aan de hand van Han F. de Wit kennis te nemen van de verschillende kijk op het ego in de westerse en boeddhistische psychologie.
Zie: Het ego
Hoeveel je als christen ook van het boeddhisme kunt leren, De Wit toont overtuigend aan dat het christelijk geloof en de boeddhistische levensbeschouwing fundamenteel-verschillende zienswijzen zijn.
Zie: Boeddhisme en Godsgeloof
2
Omgaan met heftige gevoelens is vaak lastig, met als uitersten: je wordt overspoeld door je gevoelens van verdriet, somberheid, angst e.d. zodat die jou overheersen óf je negeert je gevoelens met als gevolg dat ze op de achtergrond gaan zieken. Focussen kan helpen om recht te doen aan je gevoelens zonder erdoor meegesleept te worden.
Voor een korte en een uitgebreide handreiking, zie: Het focusproces in 4 of 6 stappen
Van de grondleggers van focussen, Gendlin en Weiser Cornell, staan op internet diverse artikelen.
Zie: Gendlin en Weiser Cornell, Focussen
Egbert Monsuur heeft een hele basale cursus focussen van Ann Weiser Cornell vertaald, met als titel: “Word groter dan wat jou klein houdt”. Deze cursus is verdeeld over vijf dagen en mag gratis verspreid worden, zie:
Minicursus Focussen – Dag 1
Minicursus Focussen – Dag 2
Minicursus Focussen – Dag 3
Minicursus Focussen – Dag 4
Minicursus Focussen – Dag 5
Egbert Monsuur heeft eveneens gesproken oefeningen op internet staan.
Zie: Monsuur, Oefeningen
Inzichtgevend en boeiend zijn ook de artikelen van Monsuur over focussen.
Zie: Monsuur, Artikelen
Instructief is wat Aaffien de Vries over dit onderwerp in haar blog heeft geschreven; in no.17-18 van haar blog wordt ingegaan op het verschil tussen focussen en mindfulness.
Zie: Aspecten van focussen
3
Wie zich aangesproken voelt door thema’s als vereenvoudiging, opruimen, rust, aandacht, loslaten e.d. kan zich laten stimuleren door wat ik van de vroegere site Simplifylife’ in twee documenten heb gezet.
Zie: Siteteksten en Nieuwsbrieven
Leerzaam is wat Engelbrecht schrijft over innerlijke rust, nee zeggen en loslaten. Daarbij werkt ze met de basisuitspraak van de stoïcijn Epictetus dat niet de dingen zelf ons beïnvloeden maar onze méning over die dingen.
Zie: Engelbrecht
Wat in de bovenstaande teksten vaak wordt aangesneden is of je je spullen op orde hebt, vanuit de stelling: ‘Opgeruimd huis, opgeruimd hoofd.’ Wie zich daarmee wil bezighouden kan terecht bij de boeken van de opruimgoeroe Els Jacobs.
Zie voor een korte samenvatting van haar ideeën: Excuses en redenen om te bewaren
Stimulerend zijn ook de sites van Nederlandse minimalisten als Jelle Derckx en Jelle Hermus. Een aantal artikelen van hun site heb ik in één document bij elkaar geplaatst.
Zie: Minimalisme
James Wallman vindt het minimalisme een te mager antwoord op het materialisme. In zijn boek ‘Ontspullen. Meer leven met minder’ pleit hij voor het experiëntialisme, waarbij spullen niet taboe zijn maar de nadruk ligt op het hebben van ervaringen. Wie de smaak van dit boek te pakken wil krijgen kan terecht bij enkele fragmenten die ik uit dit boek op A4 heb gezet.
Zie: Wallman
4
Op gezondheidssites staan veel aanwijzingen om gezond en fit te blijven. Twee reeksen van tips vol praktische wijsheid heb ik in één bestand geplaatst.
Zie: Tweemaal tien tips om gezond te blijven
Een verwant onderwerp is: levenskunst. Ad Bergsma schreef daarover 14 lessen.
Zie: Levenskunst(jes)
Karin Bosveld heeft over dit thema vele columns geschreven.
Zie: Bosveld, Over levenskunst en levensgeluk
Ook René Diekstra heeft zich hierop bezonnen. Ik heb enkele fragmenten gedigitaliseerd als een voorproef van de rest van de desbetreffende boeken.
Zie: Wegwijzers-Levenskunst en Teleurstelling-Aandacht
Jan Hoogland schreef hier eveneens over: in 2010 verscheen ‘Prediker voor managers’ en in 2015 ‘Levenskunst voor iedereen’ (beide boeken met een co-auteur). Eerder gaf hij in artikelen al aandacht aan dit thema.
Zie: Over levenskunst
Heel inspirerend is de wijsheid die Leo Feijen gepuurd heeft uit z’n gesprekken met kloosterlingen.
Zie: Tien leefregels + Tien wegen
Waardevol is wat de Dalai Lama vertelt over het streven naar geluk en het omgaan met lijden.
Zie: Geluk
Twee deelthema’s komen aan de orde bij Peter de Vos (over autonomie als protestantse waarde) en Gert-Jan Segers (over de invloed van het uiterlijk op het innerlijk).
Zie: Deelthema’s
Waardevol is ten slotte wat Frits de Lange voor senioren over dit thema schrijft.
Zie: Levenskunst voor ouderen
5
Een essentieel aspect van levenskunst is het leren omgaan met gebrokenheid. Telkens worden we immers geconfronteerd met zaken die niet ideaal, niet perfect zijn maar moeite en pijn opleveren. We doen er goed aan het onder ogen te zien dat we niet meer in het paradijs leven.
Ik ben getroffen door de manier waarop theologen als Jean-Jacques Suurmond en Henk de Jong en de Amsterdamse psychiater Damiaan Denys hierover schrijven.
Zie: Suurmond + D.Jong + Denys, Gebrokenheid
(Van Suurmond heb ik in Leeservaring ‘Meer geluk dan grijsheid’ – in categorie 5: ‘Filosofie / Levenskunst’ – ook een boekje over dit thema besproken).
Ook anderen schreven over het omgaan met tegenslag, frustraties en/of zingeving.
Zie: Tegenslag, frustratietolerantie, zingeving
Cloud en Townsend staan stil bij het nemen van verantwoordelijkheid en het omgaan met mislukkingen.
Zie: Verantwoordelijkheid – mislukkingen
In zijn ‘Scherprechter van de liefde’ bepleit de atheïstische psychiater Yalom (een van mijn favoriete auteurs) om vier pijnlijke waarheden onder ogen te zien: De onvermijdelijkheid van de dood; onze vrijheid om ons leven vorm te geven; onze existentiële eenzaamheid; de afwezigheid van een duidelijke zin van het leven. Confronterend, ook voor christenen, al kunnen die daar een en ander tegenover stellen (zie het slot van Leeservaring no.3 in categorie 2: ‘Psychologie’).
Zie: Pijnlijke waarheden
6
In het kader van de bezinning op levenskunst is er ook belangstelling voor deugdethiek. Zo heeft het lectoraat vormend onderwijs van de gereformeerde hogeschool Viaa in Zwolle handreikingen geschreven voor het onderwijs over de vorming in deugden. Uit het boek ‘Dat doet deugd’ heb ik een en ander gedigitaliseerd.
Zie: Deugden
Hierbij past wat Bill Hybels geschreven heeft over acht karaktereigenschappen van christenen.
Zie: Karaktereigenschappen
In 1967 publiceerde Overduin een boek onder de titel ‘Worden als een man’ over de geestelijke volwassenheid van de christen, ook in vergelijking met psychische volwassenheid. Ik heb met uitgebreide citaten een samenvatting gemaakt.
Zie: Geestelijke volwassenheid
De benedictijnse monnik Anselm Grün mag dan een veelschrijver zijn, z’n meestal therapeutisch-gekleurde boeken zijn de moeite van het lezen meer dan waard. Zo heeft hij geschreven over levenskunst en over deugden.
Zie: Boek van levenskunst en Achttien geesteshoudingen
Mij raakt ook wat wat Grün schrijft over ons ervaren van God, zie: Ons verlangen en God
Vermeldenswaard is eveneens wat hij schrijft over: Gevoel van eigenwaarde + Naar volwassen geloven
Diverse thema’s, vermeld in no.3-6, keren terug in de filosofische stroming van het stoïcisme. Het is vormend daarvan kennis te nemen. Van één site op het internet heb ik een aantal stimulerende artikelen gehaald.
Zie: Stoïcisme
Verder citaten uit het boek van Robertson over de Romeinse keizer Marcus Aurelius. Deze citaten stimuleren tot een complete lectuur van het boek. Daarin staan met name stoïcijnse strategieën voor het omgaan met verlangens, pijn, angst en woede.
Zie: Stoïcijnse strategieën
Pigliucci en Lopez schreven een ‘Handboek voor de moderne stoïcijn’, met daarin 52 wekelijkse oefeningen. Hieruit blijkt dat er heel wat studie en training nodig is om een heuse stoïcijn te zijn. Bij wijze van voorproef heb ik een mini-selectie uit het boek gemaakt.
Zie: Handboek modern stoïcisme
7
Psychische volwassenwording is vaak een lastig groeiproces. Dat blijkt uit het fenomeen parentificatie, namelijk dat ouders hun kind er soms toe brengen ouderlijke zorgtaken over te nemen. Smulders heeft daar een verhelderend verhaal over geschreven.
Zie: Parentificatie – zorgend kind
Geestelijke volwassenwording kan stagneren omdat veel mensen er moeite mee hebben om bij hun gevoel te komen of hun gevoel te begrijpen; ze leven vooral vanuit hun hoofd. Segal met haar oefeningen kan hierbij helpen, ook om vanuit de eigen gevoelens te groeien in empathie. Ook Baanders leert ons beter met emoties om te gaan.
Zie: Segal, Emotionele intelligentie en: Baanders, Emoties
Depressiviteit is vaak een reactie op een, positieve of negatieve, verandering in je leven en tegelijk een oproep te werken aan je groei. De visie van Flach kan daarbij helpen.
Zie: Verborgen kracht van depressie
Soms gaat het grondig mis tussen mensen. Dat blijkt uit een ND-interview over huiselijk geweld en partnermoord.
Zie: Huiselijk geweld
8
Ouders geven hun kinderen meestal veel mee, maar helaas doen ze hun kinderen geregeld ook van alles aan. Hoe moeten volwassen-geworden kinderen met die negatieve erfenis omgaan? Toen ik jaren geleden las wat Susan Forward daarover schreef, ben ik daardoor erg geraakt en heb ik een selectie uit haar boek samengesteld aan de hand van zestien thema’s. Dit document herlezend en corrigerend ontdekte ik dat ik Forwards benadering nog altijd trefzeker vind.
Zie: Forward, Zestien thema’s
Veel mensen kampen met lastige gevoelens, vaak vanuit/door hun verleden, die hen verhinderen om voluit te leven. Tegenwoordig zijn er gelukkig vele mogelijkheden van therapie, waarbij duidelijk kan zijn dat geen enkele therapievorm de ware is. Zelf voel ik me erg aangesproken door de visie en aanpak van Ingeborg Bosch, die een heel eigen methode heeft ontwikkeld. Voor eigen gebruik heb ik materiaal van haar site en uit de eerste twee boeken van Bosch gedigitaliseerd. Een mooie start om grondiger kennis te maken met haar werk.
Zie: Ingeborg Bosch over PRI
Bosch geeft tegenwoordig ook aandacht aan hartcoherentie; daarbij gaat het erom dat hart en hersens op elkaar afgestemd worden, met positieve gevolgen voor het lichamelijk functioneren.
Zie: Hartcoherentie – leven vanuit je hart
9
Werkers in de kerk brengen altijd hun persoon mee in hun contact met anderen. Een boeiend fenomeen in een hulpverleningsrelatie is overdracht. Die kan negatief uitpakken maar evengoed positief worden ingezet. In de opleiding van therapeuten krijgt dit fenomeen standaard aandacht, maar ik twijfel of alle predikanten daar (voldoende) mee bekend zijn.
Zie daarom: Sieds de Jong, Overdracht
Ook Kruijne schrijft over overdracht, maar gaat daarbij bovendien in op narcisme; ik heb daaraan een artikel van Buijs over narcisme toegevoegd.
Zie: Overdracht en narcisme
Een onderschat pastoraal probleem is de verslaving aan alcohol. Daarbij is specifieke hulp nodig, zoals Van Gog duidelijk aangeeft.
Zie: Pastoraat en alcoholisme
10
Een goed hulpmiddel in het pastoraat is het werken met rituelen of het schrijven van een brief.
Zie: Rituelen/brief
Voor predikanten en alle kerkelijke werkers is het voor hun werk én hun huwelijk van belang kennis te nemen van wat Zijlstra schrijft over barrières in de communicatie.
Zie: Barrières in de communicatie
Voor kerkelijke werkers is het eveneens belangrijk om te weten wat voor psychische mechanismen mensen, veelal onbewust, hanteren om pijn in hun leven te vermijden. Ineke van Dok-Mak geeft daarvan een verhelderend overzicht.
Zie: Afweermechanismen
11
In het kader van gemeenteopbouw heeft Stoppels geschreven over veranderen in de gemeente, waarbij hij vooral aandacht geeft aan de remmende krachten die zich voordoen bij veranderingsprocessen.
Zie: Remmende krachten bij veranderingen
Werkers in de kerk kunnen zich niet tot de Bijbel beperken als hun enige leidraad voor hun bezinning en handelen. Ze doen er goed aan gebruik te maken van wat andere werkers ontdekt hebben over zelfreflectie en over het intermenselijk contact.
Wie bijvoorbeeld beter zicht wil krijgen op de eigen kwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen, kan gebruik maken van de kernkwadranten zoals Ofman die heeft ontwikkeld. Ook kun je Ofmans benadering gebruiken om meer begrip voor het functioneren van de ander te krijgen.
Zie: Kernkwaliteiten en kernkwadranten
12
Tot overeenstemming komen met lastige mensen is een moeilijke zaak, helaas ook in de kerk. Ury heeft een strategie ontwikkeld om in vijf stappen een doorbraak te forceren.
Zie: Onderhandelen naar doorbraak
Het is belangrijk je er bewust van te zijn welke stijl van leiding geven je praktiseert, want dat heeft grote gevolgen voor de cultuur binnen de gemeenschap waarin je werkt. In een artikel voor onderwijsorganisaties pleit Van Emst voor een professionele i.p.v. een ambtelijk of politieke cultuur. Ook stimulerend voor werkers in de kerk.
Zie: Professioneel tegenover ambtelijk/politiek